Hafızamız yalnızca anıları saklamak için mi var, yoksa hareketlerimizi de gizlice yönetiyor olabilir mi?
Hareket etmeyi, yürümeyi, yazmayı ya da beceri gerektiren işleri yapmayı düşündüğümüzde beynimizin devreye girdiğini biliyoruz. Ancak, çoğumuz bu hareketleri yaparken beynimizin hangi kısımlarının işin içinde olduğunu pek düşünmeyiz. Beynin karanlık ve gizemli köşelerinden biri olan hipokampus, aslında hareket kontrolünde sandığımızdan çok daha önemli bir role sahip. Sadece hafızamızla değil, aynı zamanda kas hafızamızla da ilişkili olan hipokampus, hareketlerimizi bir orkestra şefi gibi yönetiyor. Ama nasıl?
Bu makale, beynimizin “hareket sırasını” nasıl belirlediğini inceleyen ve hipokampusun adeta bir “hareket düzenleyici” gibi çalıştığını ortaya koyan bir araştırmayı ele alıyor. Beyinde sadece hareketi planlayan ve yürütmekle sorumlu olan bölümler yok; hipokampusun görevi, hareketlerin sırasını hafızamızdan çağırarak bu sırayı korumak ve eksiksiz uygulamak. Örneğin, bir enstrüman çalarken, bir yemek tarifini uygularken ya da araba kullanırken ardışık hareketlerin sırasını hatırlamamız gerektiğinde devreye giren hipokampus, bu sırayı kusursuz bir şekilde düzenlemeye başlıyor.
Hipokampus Sırayı Belirlerken, Diğer Bölgeler İşi Yürütüyor
Hipokampus, hareketlerimizin sırasını düzenlerken, diğer beyin bölgeleri—basal ganglia, beyincik ve talamus gibi—bu sırayı takip eden hareketlerin gerçekleştirilmesinde rol alıyor. Bu bölgeler hareket sırasında aktif hale geliyor, ancak hareketlerin sırasını ya da hangi hareketin ne zaman yapılacağını belirleme gibi bir işlev üstlenmiyorlar. Hipokampus, sanki hareketlerin “planlayıcısı” ve “düzenleyicisi” gibi çalışırken, diğer beyin bölgeleri daha çok hareketin kinematiğini (hareketin detayları ve akıcılığı gibi) sağlamakla ilgileniyor.
Hastalıklarda Motor Kontrolün Beyindeki Yansıması
Bu keşif, Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıkları anlamamıza yeni bir ışık tutuyor. Alzheimer hastalarında, hipokampus zarar gördüğü için hareket sıralarını hatırlama yeteneği bozuluyor. Günlük yaşamda gerekli olan ve belleğe dayalı ardışık hareketlerde sorun yaşıyorlar; örneğin yazı yazarken harflerin sırasını karıştırabiliyorlar. Öte yandan, Parkinson gibi hastalıklarda basal ganglia etkileniyor, bu da hareketlerin akıcılığını bozuyor; yani hareketin sırasını değil, o sıradaki akıcılığı kaybediyoruz.
Beyin ve Motor Bellek Üzerine Yeni Bir Perspektif
Araştırmacılar, bu bulguların motor becerilerin hafızaya dayalı planlanmasında hipokampusun sanıldığından çok daha büyük bir role sahip olduğunu gösteriyor. Hipokampus, sadece yeni bir hareket öğrenildiğinde değil, öğrendiklerimizi yürütürken de aktif olarak çalışıyor ve bizi her adımda destekliyor. Hareketlerin sırasını koruma yeteneği sayesinde, günlük yaşamımızda basit gibi görünen, ancak oldukça karmaşık hareketleri eksiksiz bir şekilde yapabiliyoruz.
Bu çalışma, beynimizin her bölümünün özel bir işlevi olduğu ve hipokampusun yalnızca anıları değil, aynı zamanda hareketlerimizin sırasını ve uyumunu yöneten gizemli bir güç olduğunu ortaya koyuyor. Bu düzenleyici, her hareketin ardında bir ahenk içinde çalışan bir kuvvet gibi, insanın varlığındaki ince incelikleri sergiliyor. Her bir hareketin ve sırasının bir plana göre şekillendiğini görmek, bizi yaratan kudretin büyüklüğüne daha derin bir saygı ile yaklaşmaya yönlendiriyor.
Kaynakça
- Yewbrey, R., & Kornysheva, K. (2024). The hippocampus preorders movements for skilled action sequences. Journal of Neuroscience, 44(45), e0832242024. https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.0832-24.2024